Có thể học và tận hưởng trọn vẹn nghệ thuật thủ công truyền thống 'Đồ sứ tráng men Shippō-yaki'! – Làng Nghệ thuật Shippō-yaki của thành phố Ama.

"Shippō-yaki" – một sản phẩm thủ công truyền thống tiêu biểu của thành phố Ama, tỉnh Aichi. Shippō-yaki là nghệ thuật tráng men thủy tinh nhiều màu sắc lên bề mặt kim loại rồi đem nung chín."Làng nghệ thuật Cloisonne Amaichi" được giới thiệu lần này là một cơ sở nơi bạn có thể nhìn, chạm vào, học hỏi và thưởng thức trọn vẹn nghệ thuật Shippō-yaki..

Tại "Lớp học trải nghiệm Shippō-yaki" trong khuôn viên, bạn còn có thể tự tay tạo ra tác phẩm Shippō-yaki độc đáo của riêng mình. Và lần này, chúng tôi cũng đã trực tiếp thử làm Shippō-yaki nữa đấy!

Khoảng 20 phút đi ô tô từ ga Nagoya

"Quảng trường Fureai" vào buổi chiều trong ngày thường khi chúng tôi ghé thăm đã rộn ràng tiếng cười đùa của các em nhỏ trong khu vực.

Làng Nghệ thuật Shippō-yaki của thành phố Ama bao gồm hai khu vực chính: "Bảo tàng Giao lưu và Truyền thống Shippō-yaki" – nơi trưng bày các tác phẩm Shippō-yaki và giới thiệu quy trình chế tác, cùng với "Quảng trường Fureai" – khu vực dạo bộ và không gian thư giãn dành cho khách tham quan.

Bảo tàng Giao lưu và Truyền thống Shippō-yaki được chia thành 4 khu vực: Khu giới thiệu, Khu trưng bày tác phẩm, Khu trưng bày động (mô phỏng quy trình chế tác), và Khu trải nghiệm làm Shippō-yaki. Trước tiên, hãy cùng khám phá "Khu trưng bày tác phẩm" – nơi bạn có thể tìm hiểu về lịch sử của Shippō-yaki!

Tìm hiểu về lịch sử và kỹ thuật của Shippō-yaki!
"Khu trưng bày tác phẩm"

Lối vào khu trưng bày thường xuyên

Tại "Khu trưng bày tác phẩm", không gian được chia thành phòng trưng bày thường xuyên và phòng trưng bày chuyên đề, nơi trưng bày các tác phẩm và dụng cụ quý giá của nghệ thuật Shippō vùng Owari, chủ yếu từ thời Edo đến đầu thời Showa.

“Câu chuyện về Shippō” – Lịch sử của đồ sứ tráng men Owari

Câu chuyện Shippō

Khu vực đầu tiên của triển lãm thường trực có tên gọi “Câu chuyện Shippō”, nơi giới thiệu về lịch sử của nghệ thuật tráng men Shippō-yaki.

Những sản phẩm tương tự Shippō-yaki đã được tìm thấy từ thời cổ đại trong các nền văn minh Lưỡng Hà và Ai Cập cổ đại. Người ta cho rằng kỹ thuật này đã được truyền qua Con đường Tơ lụa, qua Trung Quốc rồi đến Nhật Bản.

Tại thị trấn Shippō (tên cũ của khu vực trước khi sáp nhập vào thành phố Ama), Shippō-yaki bắt đầu được chế tác vào cuối thời Edo. Nghệ nhân Kaji Tsunekichi, sống ở Nagoya khi đó, đã nghiên cứu đĩa tráng men của Hà Lan và vào năm 1833, ông đã giải mã thành công kỹ thuật chế tác Shippō-yaki – đánh dấu sự khởi đầu của nghề này tại khu vực.

Năm 1893 (Minh Trị thứ 26), “Giá treo mũ và bình hoa Shippō” được chế tác tại vùng Owari đã được trưng bày tại Triển lãm Thế giới ở Chicago, Hoa Kỳ.

Những họa tiết trang trí tinh xảo thật tuyệt vời!

Shippō-yaki không đòi hỏi phải có lò nung lớn. Do có thể thực hiện vào những thời điểm nông nhàn, nên loại hình thủ công này đã phát triển mạnh ở khu vực vốn chỉ có nông nghiệp là ngành sản xuất chính. Không chỉ ở thị trấn Shippō mà sau này còn được chế tác cả trong thành phố Nagoya, nghệ thuật này dần được gọi là "Shippō Owari" – Shippō của vùng Owari. Vào thời kỳ hoàng kim, nơi đây từng là một trung tâm sản xuất lớn với tới 200 xưởng nung hoạt động.

"Phép thuật Shippō" – Quá trình chế tác Shippō-yaki

Trong khu vực tiếp theo, quá trình chế tác Shippō-yaki được giới thiệu qua các công cụ sử dụng trong từng công đoạn. Việc chế tác Shippō-yaki dựa trên một quy trình phân công công việc, mỗi công đoạn do một thợ thủ công đảm nhận. Cho đến ngày nay, vẫn có rất ít phần có thể được cơ giới hóa, và các sản phẩm Shippō-yaki chủ yếu được làm thủ công dựa trên kinh nghiệm lâu năm của các nghệ nhân.

Hãy cùng xem qua các công đoạn để tạo ra một sản phẩm Shippō-yaki nhé!

(1) Tạo hình mẫu (Chuẩn bị phôi)

Phôi của Shippō-yaki được tạo ra bằng cách dùng búa gỗ (kizuchi) hoặc búa kim loại (kanazuchi) để đập vào tấm kim loại và tạo hình. Mặc dù Shippō-yaki trông có vẻ giống như đồ gốm, nhưng bạn có thể nhận ra rằng nó thực chất có nền tảng từ kim loại.

②Tạo cấu trúc cơ bản (Vẽ trang trí & Kẻ đường viền)

Trên bề mặt phôi, người thợ dùng cọ vẽ một bản phác thảo bằng mực. Sau đó, trên bản phác thảo bằng mực, người thợ đặt các sợi kim loại như dây bạc hoặc dây đồng thau để tạo ra các đường viền, tạo thành hình dạng cho tác phẩm. Công đoạn này được gọi là "Kẻ đường viền"

Việc vẽ đi vẽ lại cùng một họa tiết bằng cọ nhiều lần quả thật rất vất vả, phải không nào? Vì vậy, khi cần sản xuất hàng loạt cùng một mẫu họa tiết, người ta đã sử dụng loại con dấu như thế này để in bản phác thảo lên phôi.

③ Tô màu bằng men thủy tinh (Tráng men)

Tiếp theo là công đoạn tô màu. Người thợ dùng cọ hoặc “hose” (một loại thìa nhỏ bằng tre) để đưa men màu vào từng ô nhỏ được chia cách bởi các sợi kim loại. Men sử dụng là bột thủy tinh đã được nghiền mịn, trộn với nước và funori (một loại keo làm từ rong biển).

Sau khi hoàn tất việc tô men, sản phẩm sẽ được đưa vào lò nung. Dưới tác dụng của nhiệt, men sẽ tan chảy, bám lên bề mặt và tạo nên lớp phủ sáng bóng đặc trưng của đồ tráng men Shippō-yaki.

④ LNung nhiều lần cho đến khi bề mặt trở nên phẳng mịn (Công đoạn nung)

Trái: Lần tráng men đầu tiên – Phải: Lần tráng men thứ hai

Shippō-yaki không chỉ nung một lần là xong.

Để làm phẳng bề mặt, loại bỏ hoàn toàn sự chênh lệch giữa lớp men và các sợi kim loại, công đoạn tráng men và nung phải được lặp đi lặp lại từ 3 đến 7 lần. Đây thực sự là một quá trình đòi hỏi rất nhiều sự kiên nhẫn và tỉ mỉ.

⑤ Công đoạn hoàn thiện cuối cùng (Mài và gắn viền kim loại)

Trái: Mài – Phải: Thành phẩm hoàn chỉnh

Công đoạn hoàn thiện cuối cùng bao gồm mài và gắn viền kim loại

Đầu tiên là mài. Bề mặt của sản phẩm sau khi nung sẽ được mài nhẵn để tạo độ bóng và làm nổi bật các đường kim loại.

Tiếp theo là gắn viền. Phần miệng và đáy của bình sau khi mài sẽ để lộ phần kim loại nền. Vì vậy, để hoàn thiện, người thợ sẽ gắn thêm các vòng kim loại bằng bạc hoặc đồng thau mạ bạc ở những khu vực này. Như vậy, tác phẩm Shippō-yaki đã hoàn thành!

"Hướng đến vẻ đẹp" – Giới thiệu các kỹ thuật chế tác đa dạng

Tại khu vực này, các kỹ thuật chế tác Shippō-yaki được giới thiệu cùng với các tác phẩm minh họa.

Trong thời kỳ cận đại, nhiều kỹ thuật đa dạng đã được sáng tạo ra, chẳng hạn như kỹ thuật tập trung vào việc kẻ dây kim loại (ukisen) hay kỹ thuật nhấn mạnh vào phần phôi kim loại. Bước ngoặt quan trọng là nhờ vào ông Wagner, một nhà hóa học người Đức đến Nhật Bản vào đầu thời Minh Trị, người đã phát triển được loại men thủy tinh có độ bóng cao và màu sắc rực rỡ. Nhờ phát minh này, các tác phẩm Shippō-yaki với màu sắc phong phú như ngày nay đã trở nên khả thi, đồng thời nhiều kỹ thuật mới cũng lần lượt ra đời.

Sau đây, chúng ta cùng khám phá một vài kỹ thuật tiêu biểu.

"Bình bốn mặt với họa tiết chim núi, cúc, chùm hoa hagi và hoa diên vĩ"

Chẳng hạn, tác phẩm này được thể hiện chi tiết qua kỹ thuật kẻ dây kim loại (ukisen), cho phép thể hiện rõ ràng các chi tiết tinh xảo trong họa tiết.

Shippō mài nổi

Shippō mài nổi là kỹ thuật trong đó men chỉ được tô lên những phần cần làm nổi trong quá trình mài, sau đó nung lại. Nhờ vậy, các họa tiết trên sản phẩm trở nên nổi bật và có hình dạng 3D rõ rệt.

"Bộ 5 chiếc chén trà Shippō trên nền gốm sứ"

Shippō-yaki thường sử dụng phôi kim loại, nhưng trong kỹ thuật "Shippō trên nền gốm sứ" (Jitai Shippō), phôi được làm từ gốm hoặc sứ. Đây là phương pháp được sử dụng phổ biến trong thời kỳ đầu Minh Trị. Tuy nhiên, do sự không tương thích giữa men và phôi, khiến bề mặt sản phẩm dễ bị nứt theo thời gian, kỹ thuật này đã không còn được sản xuất sau một thời gian.

"Đĩa trung với họa tiết hoa"

Khi nhắc đến Shippō-yaki, người ta thường hình dung đến một bề mặt sáng bóng, nhưng cũng có những sản phẩm không có độ bóng như vậy. Đây là kỹ thuật "Shippō đất" (Doro Shippō), sử dụng men không bóng và mờ đục. Vì men có cảm giác giống như đất sét, nên nó được gọi bằng cái tên này.

“Bình màu vàng với nền bạc nguyên chất”

Đây là kỹ thuật Shippō trên nền bạc (Gintai Shippō), trong đó phần phôi được làm từ bạc. Do nền bạc có màu trắng sáng nên đặc trưng của kỹ thuật này là giúp các loại men trong suốt hoặc bán trong suốt lên màu rất đẹp. Đó là một màu sắc rất tươi sáng.

"Bình hoa Shippō bỏ nền 4 thốn"

Chiếc bình hoa này thật bất ngờ, bề mặt có thể nhìn xuyên thấu.

Đây là nhờ áp dụng kỹ thuật gọi là "Shippō bỏ nền" (Shōtai Shippō). Phôi đồng được hòa tan bằng axit và loại bỏ, chỉ còn lại dây bạc và lớp men thủy tinh trên bề mặt. Sản phẩm Shippō-yaki này rất tinh xảo, chỉ được tạo nên từ lớp dây bạc và men dày khoảng 1mm.

Những kiệt tác "tay nghề" của Owari Cloisonne

Ở khu vực cuối cùng, những tác phẩm nổi bật của Shippō Owari (Thất bảo Owari) được giới thiệu. Khi nhắc đến đồ thất bảo, người ta thường nghĩ đến bình hoa hay đĩa trang trí, nhưng ngoài ra còn có nhiều hình dạng khác nhau. Shippō-yaki cũng từng được sản xuất để xuất khẩu ra nước ngoài. Vì vậy, người ta còn tạo ra các vật dụng thiết thực trong đời sống hàng ngày được trang trí bằng thất bảo, như hộp diêm hay hộp đựng thuốc lá.